Содржина

содржина на блогот

Овој блог ги содржи темите и наставните единици застапени во средното стручно образование по предметот македонски јазик и литература.

За полесно снаоѓање - само кликнете на насловот кој ве интересира!

Ако ви е полесно, изберете ја страницата со годината во која учите :
прва,
втора,
трета,
за да не ви се мешаат непотребните постови.

(Оние наслови што недостасуваат, со време ќе бидат надополнети, а наставните единици од четврта година ќе бидат обработени дури следната година).

Насловите се подредени според наставните програми во прва, втора, трета и четврта година.

ПРВА ГОДИНА

1. Наставна програма за прва година стручно образование по македонски јазик и литература

Јазик

1. Наука за јазикот

- Знак; симболи и сигнали;

- Комуницирање, јазикот како средство за комуникација и како систем од знаци

- Видови комуникација

- Функциите на јазикот

- Национален (општонароден) јазик
(Дијалектите на националниот јазик;
Стандарден (литературен) јазик)

- Видови писма

2. Историски развој на македонскиот јазик

- Македонскиот јазик во семејството на (јужно) словенските јазици

- Почетоци на словенската писменост; старословенскиот јазик

- Македонската варијанта на црковнословенскиот јазик

3. Акцент

- Акцентот во македонскиот литературен јазик

- Отстапување од третосложното акцентирање

- Акцентски целости - видови (+ вежби)

4. Фонетика

- Глас и фонема; глас и буква

- говорни органи

- Поделба на гласовите; - Поделба на самогласките - Поделба на согласките

- Гласовни промени: - едначење по звучност;

- редување  (замена на гласовите)

- испуштање (елизија) на гласовите (+ вежби од фонетика);

- обезвучување на крајот од зборот (како говорна форма)

5. Правопис

- Употреба на голема буква

- Правопис на некои согласки (ј, ќ, ѓ, л, љ)

- Правопис на броевите
 
- Удвоени согласки

- Слеано и разделено пишување на зборовите

- Делење на зборот на крајот од редот

- Скратеници и скратување на зборовите

- Интерпункциски и правописни знаци:
- точка

- запирка
- прашалник и извичник
- две точки, точка и запирка
- наводници, загради
- црта (тире), цртичка
- апостроф, надреден знак

Литература

1. Теорија на литературата

- Поим за текст (литературата и јазикот) - Литературата како уметност

- Настанокот на уметноста (видови уметност: просторна...)

- Фолклорот и митот како извори за литературата

- Наука за литературата;

- Поделби на литературата


- Епика: - стих и проза; - наратор, настан, лик, атрибути на ликот, сиже, фабула...;

- епски видови;

- епски видови во стих;

- епски видови во проза (митови, легенди, преданија, народни приказни, анегдоти, гатанки, пословици, поговорки, раскази и романи) - со примери

- Лирика: - особености; стих и проза, лирски субјект;

- лирски видови;

- композиција на песната (стих, строфа, метрика, ритам);

- ритмички стапки 

- Видови стихови (силабичен, тонски, силаботонски, скалест, слободен); рима (паралелна, вкрстена, обградена; машка, женска, дактилска)


- сонет, сонетен венец;

  фигуративноста на говорот: стилски изразни средства: 


- Стилски изразни средства (фонетско-морфолошки: асонанца, алитерација, ономатопеја, парономазија, анафора, епифора, симплоха, палилогија)


- Стилски изразни средства (синтаксички: компарација, антитеза, словенска антитеза, реторско прашање, инверзија, елипса, асиндетон, полисиндетон, градација)

- стилски изразни средства (семантички: тропи: епитет, метафора, алегорија, симбол, метонимија, персонификација, хипербола, литота, иронија, парадокс)


- Лирско-епски видови (балада, романса, поема, роман во стих)

- Драма: - поим за драма, елементи на драмата, композиција - времето и просторот во драмата

- драмски видови

- Литературно-научни видови и публицистика - есеј - биографија, автобиографија - патопис, расправа, статија - репортажа, фељтон, полемика

2. Историја на литература

- Асиро-вавилонска литература; Гилгамеш

- Старохебрејска литература (Стар завет; Песна над песните, Нов завет)

- Древнобалканска (старогрчка) митологија 

- избор раскажани митови - „Дедал и Икар“, „Тантал“, „Сизиф“, „Орфеј и Евридика“, „Ахил“, „Одисеј“, „Едип“, „Митот за златното јаболко“.

- Митот за Сизиф (текст) 


- Хомер („Илијада“)

- „Илијада“ (прераскажана со илустрации)

3. Средновековна литература; 

Почетоци на словенската писменост

- Панонски легенди: житијата на Кирил и Методиј; мисиите

- Охридска книжевна школа - Климент Охридски

- Пофалното слово од Климент

- Црноризец Храбар - О писменех


- О писменех (текстот)


лектири:


македонски народни песни



* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *



ВТОРА ГОДИНА



2. Наставна програма за втора година стручно образование по македонски јазик и литература 


1. тема

Историски развој на македонскиот јазик

1.1. Македонското јазично прашање на преминот од 19. во 20. век (Јазикот на македонските автори: К. Миладинов, Р. Жинзифов, Г. Прличев)

1.2. Учебникарската дејност во Македонија: П. Зографски, Ѓ. Пулевски, К. Шапкарев.

1.3.Лозарите - претходници на Мисирков

- општествено-политичките прилики во Македонија во втората половина на 19. век

1.4. К.П.Мисирков: Живот и дело и неговите погледи за македонскиот литературен јазик. („За македонцките работи“)

-  Неколку зборои за македонцкиот литературен јазик

- резиме на темата (со прашања за повторување)

- тест прашања за темата Историски развој на македонскиот јазик (2)

2. тема
Морфологија и морфосинтакса

2.1. Морфологијата како дел од граматиката; Поим за морфема; Видови морфеми; 
Збороформа; Зборовни групи и подгрупи.

2.2. Именки, класификација
-  граматички категории кај именките
- форми за обраќање кај именките (вокативни форми)
2.2.1. Образување и функции на именките во реченицата

2.3. Придавки; Поделба на придавките

2.3.1. Граматички категории на придавките

- степенување на придавките, 2.3.2. Функции на придавките во реченицата (+ вежби)

2.4. Броеви (Граматички категории; Броеви за одредена и приближна бројност)

2.5. Заменки; Видови заменки (според значењето и функцијата)


- вежби за именски зборови

2.6. Глаголи

Граматички категории на глаголот

2.6.1. Класификација на глаголите (групи и подгрупи)  Формите на глаголот

Прости глаголски форми: (Сегашно време; Заповеден начин; Минато определено (свршено и несвршено) време)

2.6.4. Нелични глаголски форми (именски форми на глаголот) (Глаголска л-форма; Глаголска придавка; Глаголска именка; Глаголски прилог)

Сложени глаголски форми: (Минато неопределено (свршено и несвршено) време; Предминато време; Идно време, минато-идно време, идно-прекажано време; Можен начин; Глаголски конструкции со сум и има)

2.7. Прилози;  Потекло, образување, поделба и функции

2.8. Предлози

2.9. Сврзници и сврзувачки зборови

2.10. Честички
- Извици
- Модални зборови

- вежби - глаголи и неменливи зборови

3. тема
Лексикологија - вовед

3.1. Поим за зборот и основни типови лексички значења на зборовите

3.2. Лексиката според процесот на обновување

3.3. Лексиката според потеклото на зборовите

- стилска вредност на зборовите (деминутиви, хипокористици, аугментативи, пејоративи)

3.4. Лексиката според формата и сферата на употреба

- вежби лексикологија

4. тема
Лексикографија

4.1. Поим и предмет на лексикографијата
4.2. Основни типови речници (лингвистички и енциклопедиски речници)

Подрачје: Комуникации

1. тема
Практично-професионална комуникација

1.1. Разговор

1.2. Опишување (дескрипција)

1.3. Раскажување и прераскажување

2. тема

Известување

2.1. Вест

2.2. Соопштение

2.3. Покана

2.4. Реферат

2.5. Телеграма


3. Импресија


4. Интерпретирање

4.1. Читање

4.2. Рецитирање


5. тема

Литературно-научни видови и публицистика


5.1. Биографија

5.2. Автобиографија

5.3. Патопис

5.4. Репортажа

5.5. Фељтон


Подрачје: Литература


1. тема
Хуманизмот и ренесансата во Европа


1.1. Данте Алегиери 

„Божествена комедија“- „Пеколот“ со илустрации

(Воведна песна - анализа)

„Воведна песна“ - текстот на целата песна

- корисни врски за „Пеколот“ од Данте

1.2. Франческо Петрарка 

„Канцониер“ (10 сонети)


1.3. Вилијам Шекспир - живот и творештво -„Хамлет“

- „Хамлет“ (прераскажана)

- ликот на Хамлет

1.4. Мигел де Сервантес „Дон Кихот“ (вовед)

 - „Дон Кихот“ (прераскажана)


2. тема

Класицизмот во европската литература


2.1. Жан Батист Поклен Молиер „Тартиф“

- извадоци од „Тартиф“ (1чин)


3. тема

Просветителство


3.1. Просветителството во Европа (преглед)


3.2. Просветителството во Македонија

3.2.1. Јоаким Крчовски („Слово заради завист“)

- „Слово заради завист“ (текстот)

3.2.2. Кирил Пејчиновиќ

- извадоци од „Слово за празниците“ („Огледало“)

- значењето и јазикот на првите македонски просветители (+ прашања за повторување)

- првите македонски печатници

3.2.3. Теодосија Синаитски (печатниците)

3.2.4. Јордан Хаџи Константинов - Џинот


4. тема
Романтизам


4.1. Романтизмот во Европа (особености)

4.1.1. Џорџ Гордон Бајрон „Странствувањето на Чајлд Харолд“

4.1.2. Александар С. Пушкин „Евгениј Онегин“


4.2. Романтизмот и културната преродба во Македонија
Собирачи на македонското народно творештво:

4.2.1. Димитрија Миладинов

4.2.2. Константин Миладинов - поетско творештво

4.2.3. Рајко Жинзифов: „Глас“, „Прошедба“

4.2.4. Григор Прличев „Сердарот“




Лектири:

1. Џовани Бокачо „Декамерон“

- цели раскази од „Декамерон“ - „Увод“, „Босилокот на Изабета“, „Форезе и Џото“, „Славејчето“, „Франческа и огледалото“, „Приказна за соколот“, „Маркизот од Салуцо“

2. Франце Прешерн „Сонетен венец“

3. Македонски народни приказни

4. Григор Прличев „Скендербег“

5. По избор на учениците



* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Преку врските достапете до насловите што ве интересираат:

Наставна програма по македонски јазик и литература за трета година средно стручно образование.

Македонски јазик

Тема 1

Историски развиток на македонскиот јазик (3) - повторување

- Македонскиот јазик меѓу двете светски војни (Македонскиот јазик во текот на НОБ; прогласување на македонскиот јазик како службен во НРМ (2 август 1944);

- Преглед на развитокот на македонскиот гласовен систем; 

- Преглед на промените во граматичкиот систем на македонскиот јазик.

- прашања за повторување

Тема 2

Синтакса (28)

1. Синтаксата како дел од граматиката (задачи на синтаксата, именска група и синтагма); 

2. Реченица, дефиниција на реченицата, видови реченици;

3. Граматичка структура на реченицата (реченични членови);

4. Проста реченица:
- прирок: глаголски и именски;


- подмет;

- согласување меѓу подметот и прирокот;

- модална карактеристика (структура) на реченицата: расказни, прашални, заповедни и желбени реченици;

- безлични реченици;

- активни и пасивни реченици;

- негација;

- предмет (директен и индиректен); удвојување на директниот и индиректниот предмет; предмет со предлог (предлошки предмет);

- прилошки определби (време, место, начин, причина, количество, цел, услов, допуштање);

- второстепени реченични членови: атрибут и апозиција;

- реченични еквиваленти.

5        Сложена реченица:

*         сврзнички и бесврзнички сложени реченици;

*         независносложени реченици:

-         составни;

-         спротивни;

-         разделни;

-         исклучни;

-         заклучни.

*         зависносложени реченици

-         временски;

-         причински:

-         условни;

-         последични;

-         целни;

-         допусни;

-         начински.

Подрачје: Практично-професионална комуникација

Тема 1

Креативно пишување (6)

1. Есеј (коментар, резиме)

-         структура на есејот;

-         композиција на есејот;

-         видови есеи.

Тема 2

Масовни медиуми (6)

1. Весник (списание)

-         одлики и функции на списанијата;

-         јазикот на списанијата

2. Радио

-         одлики и функции на радиото;

-         јазикот на радиото.

3. Телевизија

-         одлики и функции на телевизијата

-         јазикот на телевизијата

(иако го нема во програмата неопходно е да се спомене интернетот како масовен медиум и неговата функција и јазик)

Тема 3

Презентација (4)

1. Реклама и рекламирање

-         одлики и функции на рекламата;

-         елементи на рекламата и видови реклама;

-         рекламирање сопствен производ и услуга.

Литература

Тема 1

Реализам (5)

- Појава на реализмот; видови реализам;

- Оноре де Балзак 

- „Чичко Горио“ од Балзак

- Ф.М. Достоевски 

- „Злосторство и казна“(прераскажана)

- Л.Н. Толстој „Смртта на Иван Илич“

Тема 2

Модерната во светската литература (5)

Појава, особености и главни претставници;

Едгар Алан По „Гавранот“

Шарл Бодлер „Албатрос“

Тема 3

Македонската литература кон крајот на XIX и почетокот на XX век (5)

Марко Цепенков „Силјан Штркот“

Војдан Поп Георгиев Чернодрински „Македонска крвава свадба“

Тема 4

Македонската литература меѓу двете светски војни (17)

Појава, особености и главни претставници;

- Васил Иљоски „Чорбаџи Теодос“;

- Антон Панов „Печалбари“;

- Ристо Крле „Парите се отепувачка“

- Кочо Рацин „Песни“ (избор);

- Венко Марковски „Песни“ (избор);

- Коле Неделковски „Песни“ (избор);

- Писатели Македонци кои пишувале на други јазици:

-         Н. Вапцаров;

-         Х. Смирненски;

-         К. Абрашевиќ;

-         А. Крстиќ;

-         С. Христов;

-         С. Стерју. 

Македонската поезија во текот на НОБ:

-         Мите Богоевски;

-         Ацо Краманов.

Тема 4

Повоена македонска литература (15)

- Појава, особености и главни претставници;

- Славко Јаневски „Улица“;

- Стале Попов „Крпен живот“;

- Ѓорѓи Абаџиев „Пустина“

Лектири:

Јасунари Кавабата „Земјата на снегот“;

Габриел Гарсија Маркес „Сто години самотија“ или „На полковникот нема кој да му пишува“

Елисавета Багрјана „Песни“ (избор);

Михаил Ренџов „Псалми“;

Н.В.Гогољ „Избор од расказите“;

А. Ками „Недоразбирање“.